Intenzivan razvoj nauke, posebno u oblastima hemije i hemijske tehnologije, i sve dinamičnije promene uslova rada i razvoja hemijske industrije, nametnuli su potrebu širokog korišćenja novih pojmova, definicija, podataka i metoda njihovog određivanja. U svakodnevnom radu, a naročito u sve neizbežnijem multidisciplinarnom rešavanju problema razvoja i unapređenja tehnoloških procesa, sve je teže koristiti podatke rasute u mnogim časopisima, te su sve potrebniji zbirni prikazi, monografije i priručnici koji omogućuju da se iz jednog izvora dobije što više raznovrsnih informacija. Izdavanje Hemijsko-tehnološkog priručnika je pokušaj da se ispuni praznina koja u tom pogledu postoji u našoj sredini.

Program koji je pripremljen za ovaj Priručnik u saradnji sa preko osamdeset naučnih i stručnih radnika, pokazao se, i pored izostavljanja ređe korišćenih podataka, tako obimnim da je materiju bilo neophodno podeliti u šest knjiga. Rukopisi su pripremani u periodu od 1979. do 1983, te je aktuelnost podataka uslovljena završetkom pripreme rukopisa pojedinih knjiga.

Sve knjige koncipirane su tako da svojim sadržajem obuhvataju specifična područja hemije i hemijske tehnologije, dok prva knjiga sadrži uži izbor podataka iz više osnovnih oblasti. To su podaci koji se najčešće i gotovo svakodnevno koriste u laboratorijama istraživačkih i industrijskih organizacija. Pri tome, 1. i 2. knjiga predstavljaju prerađeno i dopunjeno izdanje Priručnik za hemičare i tehnologe, koji je objavila „Tehnička knjiga“, Beograd, 1968. godine.

Iako je Priručnik, objedinjujući veliki broj hemijskih, fizičkih, matematičkih i hemijsko-inženjerskih podataka dostigao značajan obim, u njemu su, radi ograničenosti prostora, pojedini metodi i postupci morali da budu prikazani vrlo sažeto, ili su čak i izostavljeni. Da bi se i pored ovih ograničenja što potpunije ostvario osnovni cilj Priručnika, naveden je uz svako poglavlje odgovarajući izbor literature, koji čini dostupnim potrebne podatke.

Učešće velikog broja autora i saradnika u pripremi rukopisa stvaralo je određene teškoće, pored ostalog, i u načinu izlaganja. Naša nastojanja išla su za tim da ujednačenost bude što veća, ali izvesne posebnosti nije bilo moguće izbeći.

Rukopis je pripreman u vremenu kada je primena novih SI mernih jedinica postala obavezna. To je zahtevalo preračunavanje mnogobrojnih podataka, pošto su izvorni podaci bili dati u jedinicama koje nisu više u upotrebi. Iz praktičnih razloga najčešće su dati faktori preračunavanja koji navedene podatke povezuje sa ranije izdatom literaturom.

Nadamo se da će ovako koncipiran i sačinjen Priručnik biti koristan kako hemičarima i tehnolozima u naučnim i proizvodnim laboratorijama i pogonima, tako i stručnjacima iz drugih oblasti koje se graniče sa hemijom, hemijskom tehnologijom ili hemijskim inženjerstvom. Nadamo se da će Priručnik takođe korisno poslužiti u obrazovne svrhe, nastavnicima i studentima visokih i viših i učenicima srednjih škola.

Predajući ovaj Priručnik njegovim korisnicima, očekujemo sa dužnom pažnjom sve primedbe, ispravke, predloge i sugestije, koje će doprineti uklanjanju nedostataka i grešaka u eventualnom sledećem izdanju.

Izdavanje Hemijsko-tehnološkog priručnika ne bi moglo biti ostvareno bez saradnje velikog broja autora, naučnih radnika, kojima, kao i njihovim saradnicima i ovim putem najtoplije zahvaljujetno na uloženom trudu. Redaktorima i recenzentima, koji su sa mnogo volje i zalaganja doprineli uklanjanju propusta i nedostataka, pripada naša zajednička zahvalnost.

Posebno priznanje odajemo Izdavačkoj radnoj organizaciji ,,RAD“ na razumevanju potrebe i značaja izdavanja ovakvog Priručnika; urednicima, lektorima, korektorima i tehničkim urednicima ove organizacije zahvaljujemo na predusretljivosti i dobroj saradnji tokom čitavog rada na pripremi rukopisa i grafičkoj realizaciji. Osećamo potrebu da se zahvalimo svima koji su u RO štamparija „Budućnost“ u Novom Sadu brinuli da edicija bude grafički korektno i lepo izvedena.

Beograd, 15. decembra 1983. Nenad Radošević

SADRŽAJ

Predgovor

DEO I
MATEMATIKA
(Milutin Obradović – Poglavlje I-IX)
(Milađin Krsmanović – Poglavlje X-XX)

Poglavlje I
OSNOVI MATEMATIČKE LOGIKE I TEORIJE SKUPOVA
Elementi matematičke logike
Iskaz i operacije sa iskazima
Iskazne formule
Tautologije
Kvantifikatori
Elementi teorije skupova
Skup i operacije sa skupovima
Uređeni par
Descartesov proizvod
Binarna relacija
Preslikavanje ili funkcija
Binarne operacije

Poglavlje II
REALNI I KOMPLEKSNI BROJEVI
Realni brojevi
Aksiomatika realnih brojeva
Posledice aksioma realnih brojeva
Geometrijsko predstavljanje realnih brojeva
Decimalni zapis realnih brojeva
Proširenje skupa R
Stepen i koren realnog broja
Princip matematičke indukcije
Binomni koeficijenti i binomna formula
Kompleksni brojevi

Poglavlje III

ELEMENTARNE FUNKCIJE
Uvod
Cela racionalna funkcija
Racionalna funkcija
Stepena funkcija
Eksponencijalna i logaritamska funkcija
Trigonometrijske funkcije
Inverzne trigonometrijske funkcije
Hiperbolične funkcije

Poglavlje IV
ELEMENTI GEOMETRIJE
Trougao i numeričke zavisnosti između elemenata trougla
Pravilni mnogouglovi
Izračunavanje površina ravnih figura
Trougao
Četvorougao
Mnogougao
Krug i delovi kruga

Poglavlje V
JEDNAČINE
Matrice i determinante
Rešavanje sistema linearnih jednačina pomoću determinanata i matrica
Algebarske jednačine
Primeri transcendentnih jednačina

Poglavlje VI
DIFERENCIJALNI RAČUN
Granična vrednost niza i funkcija
Niz. Granična vrednost niza
Granična vrednost funkcije
Beskonačno male i beskonačno velike veličine. Upoređivanje
Neprekidnost funkcije
Izvod i diferencijal
Pojam izvoda
Osnovna pravila za traženje izvoda
Izvod inverzne funkcije
Izvod složene funkcije
Izvod funkcija koje su zadate parametarski
Logaritamski izvod
Izvod implicitno date funkcije
Diferencijal funkcije
Osnovne teoreme diferencijalnog računa
Rolleova (Rol) teorema
Lagrangeova (Lagranž) teorema
Cauchyjeva teorema
L’Hospitalova (Lopital) pravila
Taylorova (Tejlor) i Maclaurinova
(Makloren) formula
Ispitivanje funkcija
Primena izvoda pri ispitivanju funkcija
Asimptote
Funkcije više promenljivih
Uvod
Diferenciranje funkcija više promenljivih
Ekstremne vrednosti funkcije dve promenljive

Poglavlje VII
INTEGRALI
Neodređeni integral
Pojam neodređenog integrala i osnovna svojstva
Metode integracije
Integracija racionalnih funkcija
Integracija iracionalnih funkcija
Integracija izraza koji sadrže trigonometrijske i hiperbolične funkcije
Određeni integral
Osnovna svojstva određenog integrala
Teorema o srednjoj vrednosti integrala
Određeni integral kao funkcija gornje granice
Osnovna formula integralnog računa [Newton (Njutn)-Leibnitzova formula]
Metode integracije kod određenog integrala
Uopšteni integrali
Cauchyjev kriterijum
Krivolinijski integrali
Višestruki integrali
Dvostruki integral
Osnovna svojstva dvostrukog integrala
Izračunavanje dvostrukog integrala
Zamena promenljivih u dvostrukom integralu
Trostruki integral
Površinski integrali
Primena integralnog računa u geometriji i mehanici
Izračunavanje površine ravne figure
Izračunavanje dužine luka
Izračunavanje površina površi u prostoru
Izračunavanje zapremine tela
Izračunavanje mase tela
Određivanje koordinata težišta
Momenat inercije

Poglavlje VIII
VEKTORI
Vektorska algebra
Skalari i vektori
Operacije sa vektorima
Razlaganje vektora
Descartesove koordinate vektora i tačke
Skalarni proizvod vektora
Vektorski proizvod vektora
Mešoviti proizvod vektora
Vektorska analiza
Skalarno polje
Vektorsko polje

Poglavlje IX
ANALITIČKA GEOMETRIJA
Krivolinijski koordinatni sistemi
Analitička geometrija u ravni
Prava
Krug
Elipsa
Hiperbola
Parabola
Analitička geometrija u prostoru
Ravan
Prava
Kanonske jednačine površi drugog reda

Poglavlje X
ELEMENTI TEORIJE VEROVATNOĆE
Slučajni događaji
Verovatnoća događaja
Klasična definicija verovatnoće
Statistička definicija verovatnoće
Nesaglasni događaji
Potpun sistem događaja
Suprotan događaj
Nezavisni događaji
Princip praktične nemogućnosti malo verovatnih događaja
Teorema proizvoda verovatnoća nezavisnih događaja
Verovatnoća istovremenog pojavljivanja dva nezavisna događaja ili više njih
Uslovna verovatnoća
Proizvod verovatnoća zavisnih događaja
Verovatnoća zbira saglasnih događaja
Teorema potpune verovatnoće
Verovatnoća hipoteze, Bayesova formula
Bernoullijeva formula
Laplaceova lokalna teorema
Laplaceova integralna teorema
Slučajne veličine
Zakon binomne raspodele verovatnoća
Poissonov zakon raspodele verovatnoće diskretne slučajne veličine
Numeričke karakteristike diskretne slučajne veličine
Matematičko očekivanje diskretne slučajne veličine
Disperzija diskretne slučajne veličine
Odstupanje vrednosti slučajne veličine od njenog očekivanja
Disperzija broja nastupanja događaja u n nezavisnih opita
Srednje kvadratno odstupanje
Momenti raspodele
Zakon velikih brojeva
Čebiševljeva nejednakost
Čebiševljeva teorema
Bernoullijeva teorema
Markovljeva teorema
Ljapunovljeva teorema
Ocena relativne učestanosti
Integralna funkcija raspodele
Osobine integralne funkcije raspodele
Diferencijalna funkcija raspodele neprekidne slučajne veličine
Zakoni raspodele verovatnoće
Numeričke karakteristike neprekidnih slučajnih veličina
Centralni momenti
Srednje kvadratno odstupanje
Izračunavanje verovatnoće unapred zadatog odstupanja
Ocena odstupanja empirijske raspodele od normalne

Poglavlje XI
ELEMENTI MATEMATIČKE STATISTIKE
Statistička raspodela uzorka (odabranog skupa)
Statistička ocena parametara raspodele
Generalna srednja vrednost
Generalna disperzija
Srednja vrednost uzorka
Disperzija uzorka
Ocene generalne srednje vrednosti na osnovu srednje vrednosti uzorka
Grupna i opšta srednja vrednost
Grupna disperzija
Međugrupna disperzija
Teorema zbira disperzija
Formula za izračunavanje disperzije
Ocena generalne disperzije na bazi disperzije uzorka
Tačnost ocene, matematička nada i intervali pouzdanosti
Intervali za matematičko očekivanje normalne raspodele kada je poznato σ
Određivanje intervala pouzdanosti matematičkog očekivanja normalne raspodele kada nije poznato srednje kvadratno odstupanje σ

Poglavlje XII
DISPERZIONA ANALIZA
Jednofaktorna disperziona analiza
Dvofaktorna disperziona analiza

Poglavlje XIII
REGRESIONA ANALIZA

Poglavlje XIV
SPECIJALNE FUNKCIJE
Legendreov polinom
Čebiševljevi polinomi
Laguerreovi polinomi
Generalisani Laguerreovi polinomi

Poglavlje XV
APROKSIMACIJA FUNKCIJA
Metoda najmanjih kvadrata
Generalisani Fourierov red
Specijalni slučajevi razvijanja funkcije u Fourierov red
Poglavlje XVI
RAZVIJANJE FUNKCIJA U RED PO BESSELOVIM FUNKCIJAMA

Poglavlje XVII
PRIBLIŽNO IZRAČUNAVANJE ODREĐENIH INTEGRALA
Pravilo trapeza
Romhergova metoda
Numeričko izračunavanje određenih integrala u slučaju dopunskih informacija o vrednostima podintegralne funkcije
Numeričko izračunavanje određenih integrala kada je poznat relativno mali broj vrednosti funkcije
Nesvojstveni integrali
Približno izračunavanje integrala sa „beskonačnim granicama“
Približno izračunavanje integrala kad podintegralna funkcija ima „beskonačni prekid“ na krajevima intervala integracije

Poglavlje XVIII
PRIBLIŽNO DIFERENCIRANJE
Formule za numeričko diferenciranje
Richardsonov postupak povećavanja tačnosti pri numeričkom iznalaženju izvoda
Izbor optimalnog koraka u formulama za numeričko diferenciranje
Približno izračunavanje drugog izvoda numeričkim postupcima

Poglavlje XIX
METODE PRIBLIŽNOG REŠAVANJA ALGEBARSKIH I TRANSCENDENTNIH JEDNAČINA
Grafoanalitička metoda
Regula-falsi (metoda sečice)
Newton-Raphsonova metoda
Metoda iteracije
Bernoullijeva metoda
Rufini-Hornerova metoda
Metoda Dandelina, Lobačevskog i Greffea (metoda kvadriranja korena)

Poglavlje XX
PRIBLIŽNO REŠAVANJE OBIČNIH DIFERENCIJALNIH JEDNAČINA
Opšte napomene
Analitičke metode
Integracija diferencijalnih jednačinapomoću stepenih redova
Metoda uzastopnih aproksimacija
Primena metode na jednačine prvog reda
Primena metode uzastopnih aproksimacija na sistem diferencijalnih jednačina
Numeričke metode integracije diferencijalnih jednačina
Metoda Runge-Kutta
Milneova (Miine) metoda
Adamsova (Adams) metoda
Literatura

DEO II
DEFINICIJE POJMOVA I JEDNAČINE FIZIČKE HEMIJE
(Spasoje Dorđević)
A
B
C,Č
D
E
F
G
H
I
J
K
I
M
N, NJ
O
P
R
S
T
U
V, W
Z

Literatura

DEO III
MEĐUNARODNI SISTEM MERNIH JEDINICA (SI) I PREPORUKE
(Gojko Dimić, Petar Todorović, Darko Šep
Poglavlje I
O MERNIM JEDINICAMA
Poglavlje II
MERNE JEDINICE SI
Za dužinu
Za površinu
Za zapreminu
Za ugao u ravni
Za prostorni ugao
Za masu
Za podužnu masu
Za površinsku masu
Za gustinu (zapreminsku masu)
Za vreme
Za frekvenciju (učestanost)
Za brzinu
Za ubrzanje
Za ugaonu brzinu
Za ugaono ubrzanje
Za zapreminski protok
Za maseni protok
Za silu
Za pritisak (napon)
Za dinamičku viskoznost
Za kinematičku viskoznost
Za energiju, rad i količinu toplote
Za snagu, energijski fluks i termički fluks
Za jačinu električne struje
Za naelektrisanje (količinu elektriciteta)
Za električni napon, elektromotornu silu i električni potencijal
Za jačinu električnog polja
Za električnu otpornost
Za električnu provodnost
Za električnu kapacitivnost
Za induktivnost
Za magnetnu indukciju
Za magnetni fluks
Za jačinu magnetnog polja
Za termodinamičku temperaturu
Za entropiju
Za specifični toplotni kapacitet (masenu količinu toplote)
Za termičku provodnost
Za energijsku jačinu zračenja
Za svetlosnu jačinu
Za luminanciju (sjajnost)
Za svetlosni fluks
Za osvetljenost
Za aktivnost radioaktivnog izvora
Za apsorbovanu dozu jonizujućeg zračenja
Za ekspozicionu dozu jonizujućeg zračenja
Za ekvivalentnu dozu jonizujućeg zračenja
Za količinu supstancije
Za molarnu masu
Za koncentraciju supstance

Poglavlje III

MERNE JEDINICE KOJE NE PRIPADAJU SI A MOGU SE TRAJNO UPOTREBLJAVATI

Za dužinu
Za površinu
Za zapreminu
Za ugao u ravni
Za masu
Za podužnu (linijsku) masu
Za vreme
Za brzinu
Za pritisak
Za energiju, rad i količinu toplote
Za snagu
Za temperaturu
Za koncentraciju
Poglavlje IV

MERNE JEDINICE KOJE SE VIŠE NE MOGU UPOTREBLJAVATI

Za dužinu
Za površinu
Za zapreminu %
Za masu
Za brzinu
Za ubrzanje
Za silu
Za pritisak
Za dinamičku viskoznost
Za kinematičku viskoznost
Za energiju, rad i količinu toplote
Za snagu
Za aktivnost radioaktivnog izvora
Za apsorbovanu dozu jonizujućeg zračenja
Za ekvivalentnu dozu jonizujućeg zračenja
Za ekspozicionu dozu jonizujućeg zračenja

Poglavije V
DECIMALNE MERNE JEDINICE

Poglavlje VI
KONVENCIJE I PRAVILA U TERMINOLOGIJI (ZASNOVANI NA PREPORUKAMA IUPAP I IUPAC)
Termin supstancija i gradivo
Termin specifično i molarno
Termini koji označavaju fizička svojstva

Poglavlje VII
SIMBOLI
Simboii hemijskih elemenata
Simboii nekih važnijih čestica
Simboli za fizička stanja supstancije
Simboli fizičkih veličina
Termodinamičke funkcije procesa
Simboli u spektroskopiji

Poglavlje VIII
IZVEDENE JEDINICE U NEKIM NAUČNIM DISCIPLINAMA RELEVANTNIM U TEHNOLOGIJI I HEMIJI
Elektricitet i magnetizam
Fizičko-hemijske nauke
Termodinamičke funkcije
Kalorimetrija
Hemijske reakcije i brzina reakcije
Smeše i smeše gasova
Smeše tečnosti i čvrstih supstancija
Rastvori
Elektrohemija
Spektroskopija
Svetlost i zračenje

Poglavlje IX NEKE ANGLO-AMERIČKE JEDINICE

Poglavlje X
VREDNOSTI NEKIH FIZIČKIH KONSTANATA
Literatura

DEO IV
FIZIČKE OSOBINE ELEMENATA I JEDINJENJA

Poglavlje I
ELEKTRONSKA KONFIGURACIJA ELEMENATA
(Predrag Bojović)

Poglavlje II
TABLICA IZOTOPA SA EFIKASNIM PRESECIMA ZA TERMALNE NEUTRONE
(Krunoslav Subotić)

Poglavlje III
NEORGANSKA JEDINJENJA (Nenad Radošević)
Nomenklatura neorganske hemije
1. Elementi
1.11. Nazivi i simboli elemenata
1.2. Nazivi grupa i podgrupa elemenata
1.3. Označavanje mase i naelektrisanja
1.4. Alotropija
2. Formule i nazivi jedinjenja uopšte
2.1. Formule
2.2. Sistematski nazivi jedinjenja
2.25. Označavanje odnosa sastojaka
2.3. Obična (trivijalna) imena
3. Nazivi jona i radikala
3.1. Katjoni
3.2. Anjoni
3.22. Poliatomski anjoni
3.3. Radikali
4. Kristalne faze promenljivog sastava
5. Kiseline
5.1. Binarne i pseudobinarne kiseline
5.2. Kiseline izvedene od poliatomskih anjona
5.21. Oksokiseline
5.22. Peroksikiseline
5.23. Tiokiseline
5.24. Hlorokiseline
5.3. Funkcionalni derivati kiselina
5.31. Kiselinski halogenidi
5.32. Kiselinski anhidridi
5.33. Estri
5.34. Amidi
5.35. Nitrili
6. Soli i jedinjenja slična solima
6.1. Proste soli
6.2. Soli koje sadrže kiselinski hidrogen („Kisele soli“)
6.3. Dvogube i trogube soli
6.32. Katjoni
6.33. Anjoni
6.4. Oksidne i hidroksidne soli
6.42. Upotreba prefiksa oksi- i hidroksi-
6.5. Dvogubi oksidi i hidroksidi
7. Koordinaciona jedinjenja
7.1. Definicije
7.2. Formule i nazivi kompleksa jedinjenja uopšte
7.21. Centralni atomi
7.22. Označavanje valence i proporcije sastojaka
7.24. Nastavci naziva
7.25. Red kojim se navode ligandi u kompleksu
7.3. Nazivi liganada
7.31. Anjonski ligandi
7.32. Neutralni i katjonski ligandi
7.33. Različite mogućnosti vezivanja nekih liganada
7.4. Dinuklearna i polinuklearna jedinjenja
7.41. Mostovi (mosne grupe)
7.42. Makromolekularne strukture
7.5. Izopolianjoni
7.6. Heteropolianjoni
7.7. Adiciona jedinjenja
8. Polimorfizam
Fizičkohemijske konstante elemenata i neorganskih jedinjenja
Objašnjenja za upotrebu tablice
Skraćenice

Poglavlje IV
ORGANSKA JEDINJENJA
(Jovan Ćirić)
Nomenklatura organske hemije

A. Ugljovodonici
Aciklični ugljovodonici
Monociklični ugljovodonici
Kondenzovani policiklični ugljovodonici
Premošćeni ugljovodonici
Spirougljovodonici
Vezani ugljovodonični ciklični sistemi
Ciklični ugljovodonici s bočnim nizovima
Terpenski ugljovodonici

B. Osnovni heterocklični sistemi
Osobenosti nomenklature heterocikličnih jedinjenja
Heterociklična spirojedinjenja
Vezani heterociklični sistemi
Premošćeni heterociklični sistemi
Fizičko-hemijske konstante organskih jedinjenja
Objašnjenja za upotrebu tablica
Skraćenice
Literatura

DEO V
FIZIČKOHEMIJSKE TABLICE

Poglavlje I
GUSTINA
(Sreten Mladenović)
Gustina elemenata
Relativna gustina gasova i para
Gustina suvog vazduha
Gustina vlažnog vazduha
Gustina lake i teške vode
Relativna gustina vode prema vodi pri temperaturi 4°C
Gustina žive
Odnos između Baumeovih stepeni i relativne gustine
Relativne gustine vodenih rastvora neorganskih jedinjenja
Aluminijum-hlorid
Aluminijum-sulfat
Aluminijum-sulfat 18-hidrat
Amonijum-hidroksid
Amonijum-hlorid
Amonijum-nitrat
Amonijum-sulfat
Azotna kiselina
Bakar(II)-hlorid
Bakar(II)-nitrat
Bakar(II)-sulfat
Bakar(II)-sulfat pentahidrat
Barijum-hlorid
Barijum-hlorid dihidrat
Cink-hlorid
Cink-nitrat
Cink-sulfat
Cink-sulfat heptahidrat
Fluorovodonična kiselina
Fosforna kiselina
Gvožđe(III)-hlorid
Gvožđe(III)-nitrat
Gvožđe(II)-sulfat
Gvožđe(II)-sulfat heptahidrat
Gvožđe(III)-sulfat
Hlorovodonična kiselina
Hromna kiselina
Hrom(III)-sulfat (zelen)
Hrom(III)-sulfat (ljubičast)
Kadmijum-nitrat
Kalaj(II)-hlorid
Kalaj(II)-hlorid dihidrat
Kalaj(IV)-hlorid
Kalaj(IV)-hlorid pentahidrat
Kalcijum-hlorid
Kalcijum-hlorid heksahidrat
Kalijum-bromid
Kalijum-dihromat
Kalijum-hidroksid
Kalijum-hlorid
Kalijum-hromat
Kalijum-hrom-sulfat
Kalijum-hrom-sulfat 24-hidrat
Kalijum-jodid
Kalijum-karbonat
Kalijum-nitrat
Kalijum-tartarat
Kalijum-tartarat hemihidrat
Magnezijum-hlorid
Magnezijum-hlorid heksahidrat
Magnezijum-sulfat
Magnezijum-sulfat heptahidrat
Mangan-sulfat
Natrijum-bromid
Natrijum-dihromat
Natrijum-fosfat
Natrijum-hidrogen-sulfit
Natrijum-hidroksid
Natrijum-hlorid
Natrijum-hromat
Natrijum-kalijum-tartarat
Natrijum-karbonat
Natrijum-karbonat dekahidrat
Natrijum-nitrat
Natrijum-nitrit
Natrijum-silikat
Natrijum-sulfat
Natrijum-sulfat dekahidrat
Natrijum-sulfid
Natrijum-sulfit
Natrijum-tartarat
Natrijum-tartarat dihidrat
Natrijum-tiosulfat
Natrijum-tiosulfat pentahidrat
Nikal-hlorid
Nikal-nitrat
Nikal-sulfat
Perhlorna kiselina
Silicijum-fluorovodonična kiselina
Srebro-nitrat
Sumporna kiselina
Relativne gustine vodenih rastvora organskih jedinjenja
Etilalkohol
Glicerin
Limunska kiselina
Metilalkohol
Mravlja kiselina
Oksalna kiselina
Oksalna kiselina dihidrat
Sirćetna kiselina
Šećer
Vinska kiselina
Nasipne mase nekih čvrstih supstancija
Stišljivost tečnosti
Srednji izotermski koeficijenat stišljivosti vode
Srednji izotermski koeficijenat stišljivosti žive
Srednji izotermski koeficijenat stišljivosti tečnosti
Literatura

Poglavlje II
RASTVORLJIVOST
(Sreten Mladenović)
Rastvorljivost supstance
Proizvod rastvorljivosti
Rastvorljivost gasovitih elemenata i jedinjenja u vodi
Amonijak
Argon, azot i azot-monoksid
Brom, helijum i hlor
Hlorovodonik
Kiseonik i sumpor-dioksid
Sumpor-vodonik, ugljen-dioksid i ugljen-monoksid
Vazduh
Vodonik
Rastvorljivost gasovitih organskih jedinjenja u vodi
Rastvorljivost gasova pod pritiskom u vodi
Amonijak
Azot
Ugljen-dioksid
Vodonik
Rastvorljivost gasova u organskim rastvaračima
Rastvorljivost neorganskih jedinjenja u vodi
Proizvod rastvorljivosti teško rastvornih jedinjenja
Rastvorljivost organskih jedinjenja, kg u 100 kg vode
Rastvorljivost neorganskih jedinjenja u organskim rastvaračima pri temperaturi 18 do 20°C
U apsolutnom acetonu
U apsolutnom etilalkoholu
U apsolutnom metilalkoholu
U piridinu
Rastvorljivost joda u organskim rastvaračima
Rastvorljivost sumpora (rombičnog) u organskim rastvaračima (kg/100 kg rastvarača)
Rastvorljivost neorganskih jedinjenja u vodenim rastvorima etilalkohola
Literatura

Poglavlje III NAPON PARE
(Vera Dražić)
Napon pare elemenata
Napon pare žive
Uticaj dimenzija kapi na napon pare žive
Napon pare vode
Uticaj dimenzija kapi na napon pare vode
Napon pare raznih izotopa vode
Temperatura ključanja vode pri raznim pritiscima tB,°C
Količina vodene pare u vazduhu zasićenom vodenom parom
Napon pare azotne kiseline pri raznim temperaturama
Napon pare neorganskih jedinjenja
Napon pare organskih jedinjenja
Promene napona pare u zavisnosti od temperature
Elementi i neorganska jedinjenja
Organska jedinjenja
Azeotropske smeše
Dvokomponentne azeotropske smeše
Trokomponentne azeotropske smeše
Četvorokomponentne azeotropske smeše
Literatura

Poglavlje IV
VISKOZNOST
(Sreten Mladenović)
Dinamička viskoznost elemenata
Dinamička viskoznost neorganskih jedinjenja
Dinamička viskoznost nekih organskih jedinjenja
Dinamička viskoznost i fluidnost vode pri temperaturi 0°C do 100°C
Dinamička viskoznost vode pri temperaturi nižoj od 0°C
Dinamička viskoznost vode pri temperaturi višoj od 100°C
Dinamička viskoznost vodenih rastvora neorganskih jedinjenja
Sumporna kiselina
Dinamička viskoznost vodenih rastvora organskih jedinjenja
Alkoholi (etil, metil i propil)
Glicerin
Sirćetna kiselina
Šećer
Kinematička viskoznost vode, ν, pri raznim temperaturama i pritiscima
Relativna viskoznost, ϕ, vodenih rastvora neorganskih jedinjenja pri 25°C
Literatura

Poglavlje V
POVRŠINSKI NAPON
(Vera Dražić)
Površinski napon elemenata prema datoj gasovitoj fazi
Površinski napon ravnotežnog sistema tečnost-gas za date supstancije, odnosno smeše
Površinski napon vode, γ, Nm-1, prema vazduhu zasićenom vodenom parom
Površinski napon ravnotežnog sistema tečnost-gas za D2O i H2O, pri temperaturi 20°C
Površinski napon na granici između vode i nekih tečnosti
Površinski napon nekih vodenih rastvora prema vazduhu
Površinski napon nekih jedinjenja prema datoj gasovitoj fazi
Površinski napon nekih rastopa prema datoj gasovitoj fazi
Površinski napon žive prema vodi i nekim vodenim rastvorima (pri temperaturi 19 do 20°C)
Površinski napon žive prema nekim tečnim organskim jedinjenjima (pri temperaturi 20°C)
Površinski napon, γ, Nm-1, na granici tečne i čvrste faze
Literatura

Poglavlje VI
ELEKTROHEMIJSKE TABLICE
(Ozra Tatić-Janjić)
Električna provodljivost elektrolita
Objašnjenja
Elektrolitička provodljivost standardnih rastvora
Provodljivosti vodenih rastvora nekih elektrolita
Provodljivosti čistih tečnosti
Provodljivosti rastopljenih halogenida alkalnih metala
Provodljivosti hlorida nekih elemenata II grupe periodnog sistema
Molarne provodljivosti vodenih rastvora elektrolita pri 25°C
Molarne provodljivosti jona pri beskrajnom razblaženju u vodi pri 25°C i temperaturni koeficijenti
Prevodni brojevi katjona u vodenim rastvorima elektrolita pri 25°C
Ravnotežni naponi i elektrodni potencijali
Objašnjenja
Standardni (normalni) elementi
Referentne etektrode
Potencijali kalomelovih elektroda pri temperaturama 0°C do 50°C prema standardnoj vodoničnoj elektrodi Potencijali nekih referentnih elektroda pri 25°C prema standardnoj vodoničnoj elektrodi
Standardni elektrodni potencijali u vodenim rastvorima pri 25°C prema standardnoj vodoničnoj elektrodi
Elektrodni potencijali metala u rastopima halogenida pri temperaturi T=1,1 Tt prema natrijumovoj elektrodi
Elektrohemijski naponski redovi metala u rastopima
Hemijski izvori električne energije
Vrednosti pH i puferski sistemi u vodenim rastvorima
Objašnjenja
Merne elektrode za potenciometrijsko određivanje pH
Vrednosti pH standardnih puferskih rastvora pri temperaturama od 0°C do 95°C
Puferski sistemi
Ravnoteže u vodenim rastvorima
Objašnjenja
Konstante disocijacije neorganskih kiselina
Konstante disocijacije neorganskih baza
Konstante disocijacije organskih kiselina
Konstante disocijacije organskih baza
Srednji molalni koeficijenti aktivnosti elektrolita u vodenim rastvorima pri 25°C
Konstanta disocijacije vode
Dijagrami: elektrodni potencijal-pH za sistem element-voda
Objašnjenja
Aluminijum-voda
Bakar-voda
Cink-voda
Gvožđe-voda
Kalaj-voda
Nikl-voda
Olovo-voda
Elektroliza
Objašnjenja
Elektrohemijske ekvivalentne mase hemijskih elemenata
Naponi razlaganja rastvora elektrolita
Naponi razlaganja molarnih vodenih rastvora nekih elektrolita pri 20°C
Naponi razlaganja nekih rastopljenih elektrolita
Prenapetost pri izdvajanju gasova na elektrodama
Prenapetost za vodonik na raznim metalima pri 25°C. Elektrolit 1M H2SO4
Prenapetost za vodonik na živi pri 25°C. Elektrolit 1M H2SO4
Prenapetost za kiseonik na raznim metalima pri 25°C. Elektrolit 1M KOH
Prenapetost za hlor pri 25°C. Elektrolit zasićen rastvor NaCl+Cl2
Literatura

Poglavlje VII
HEMIJSKO-TERMODINAMIČKE TABLICE
(Spasoje Đorđević)
Objašnjenja
Elementi, neorganska jedinjenja i joni
Temperature i molarne entalpije procesa faznih preobražaja, topljenja, isparavanja i sublimacije
Standardne entalpije stvaranja, standardne Gibbsove energije stvaranja, standardne entropije, standardni molarni toplotni kapaciteti pri stalnom pritisku
Standardne molarne entalpije stvaranja jona, standardne molarne Gibbsove energije stvaranja jona, standardne molarne entropije jona, u hipotetičkom vodenom rastvoru Integralne molarne entalpije rastvaranja kiselina i baza na 25°C
Integralne molarne toplote rastvaranja soli koje obrazuju kristalohidrate na 18°C
Integralne molarne entalpije rastvaranja soli na 25°C
Kritične i druge veličine gasova
Kritične i druge veličine čistih organskih jedinjenja
Redukovana gustina tečnosti, q1
Promena entalpije realnog gasa prema Lee-Keslerovoj korelaciji (H’-H /RTc)(0)
Promena entalpije realnog gasa prema Lee-Keslerovoj korelaciji (H’-H /RTc)(1)
Promena entropije realnog gasa prema Lee-Keslerovoj korelaciji ( S’-S /R)(0)
Promena entropije realnog gasa prema Lee-Keslerovoj korelaciji (S’-S /R)(1)
Logaritam koeficijenta fugaciteta realnog gasa prema Lee-Keslerovoj korelaciji (log f/p)(0)
Logaritam koeficijenta fugaciteta realnog gasa prema Lee-Keslerovoj korelaciji (log f/p)(1)
Promena toplotnog kapaciteta realnog gasa prema Lee-Keslerovoj korelaciji (Cp-C’p/R)(0)
Promena toplotnog kapaciteta realnog gasa prema Lee-Keslerovoj korelaciji (Cp-C’p/R)(1)
Srednji maseni toplotni kapacitet gasova pri p=const
Srednji maseni toplotni kapacitet gasova pri v=const
Srednji molarni toplotni kapacitet gasova pri p=const
Srednji molarni toplotni kapacitet gasova pri v=const
Konstante u Benedict-Webb-Rubinovoj jednačini
Koeficijenti u jednačinama termodinamičkih veličina (cp, h, s) idealnih gasova
Literatura
Specifični toplotni kapaciteti vodenih rastvora azotne kiseline
Specifični toplotni kapaciteti sumporne kiseline i oleuma na 20°C
Specifični toplotni kapaciteti vodenih rastvora nekih neorganskih jedinjenja
Organska jedinjenja
Temperature topljenja, ključanja i isparavanja, molarne entalpije topljenja i isparavanja
Standardne molarne entalpije stvaranja, standardne molarne Gibbsove energije stvaranja, standardne molarne entropije, standardni molarni toplotni kapacitet pri stalnom pritisku
Molarne entalpije sagorevanja supstanci na 20°C
Literatura

Poglavlje VIII
TERMODINAMIČKE VELIČINE REALNIH GASOVA I PARA
(Vladimir Valent, Bojan Đordević i Slobodan Šerbanović)
Objašnjenje
Oznake
Termodinamičke osobirie vode za ravnotežu faza tečnost-para (prema pritisku)
Termodinamičke osobine vode za ravnotežu faza tečnost-para (prema temperaturi)
Termodinamičke osobine pregrejane vodene pare
Termodinamičke osobine amonijaka za ravnotežu faza tečnost-para (prema temperaturi)
Termodinamičke osobine pregrejane pare amonijaka
Termodinamičke osobine freona-12 (difluordihlormetana) za ravnotežu faza tečnost-para (prema temperaturi)
Termodinamičke osobine ugijen-dioksida za ravnotežu faza čvrsto-para (prema temperaturi)
Termodinamičke osobine ugljen-dioksida za ravnotežu faza tečnost-para (prema temperaturi)
Fizičke karakteristike tečne faze vode na liniji zasićenja
Termodinamičke osobine zasićenog vlažnog vazduha pri pritisku 1 bar

Poglavlje IX
RAZNE FIZIČKOHEMIJSKE TABLICE
(Spasoje Đorđević)
Vrednosti osnovnih fizičkih konstanta
Faktori pretvaranja energije
Taiasne dužine raznih zračenja
Afinitet prema elektronu
Potencijali jonizacije elemenata
Poluprečnici jona elemenata u kristalnom stanju
Dipolni momenat, p , neorganskih jedinjenja u gasovitoj fazi
Dipolni momenat, p , organskih jedinjenja u gasovitoj fazi
Relativna električna permitivnost
Gasovi: referentni gasovi
Tečnosti: referentne tečnosti
Neorganske tečnosti
Voda
Organske tečnosti
Čvrste supstance
Specifična električna otpornost, Q, elemenata i temperaturni koeficijenti
Specifična električna otpornost, Q, nekih legura
Primarne utvrđene tačke internacionalne praktične skale temperature (1968)
Standardne kalibracione tablice za termospregove
Platina-platina (90 %)-rodijum (10 %)
Platina-platina (87 %)-rodijum (13 %)
Hromel-alumel
Hromel-konstantan
Bakar-konstantan
Gvožđe-konstantan
Termička provodijivost
Termička provodljivost gasova
Termička provodljivost nekih tečnosti
Elementi sa metalnom elektroprovodljivošću
Termička provodljivost nekih metala
Termička provodljivost legura
Poluprovodnici i izolatori
Termička provodljivost različitih supstanci
Koeficijenti linearnog širenja
Koeficijenti linearnog širenja metala na 25 °C
Koeficijenti linearnog širenja legura
Koeficijenti linearnog širenja različitih materijala
Ebulioskopska konstanta ili molalno povišenje temperature ključanja
Krioskopska konstanta ili molalno sniženje temperature mržnjenja
Osobine zapaljivih materijala
Moć supstanci za sušenje
Konstantna vlažnost
Konstantna vlažnost sa rastvorima sumporne kiseiine
Smeše za hlađenje
Nevodene smeše i tečnosti za hlađenje
Mohsova skala tvrdoće
Tvrdoća materijala
Literatura

DEO VI

OSOBINE TEHNIČKIH MATERIJALA
(Zdenko Dizdar)

Poglavlje I
ULJA, MASTI I VOSKOVI
Fizičke i hemijske karakteristike prirodnih ulja
Osobine sintetičkih ulja
Fizičke i hemijske karakteristike prirodnih masti
Karakteristike tehničkih masti
SAE-klasifikacija viskoznosti motornih ulja
SAE-klasifikacija viskoznosti ulja za mehaničke prenosnike automobila
ISO-klasifikacija industrijskih tečnih maziva prema viskoznosti
NLGI-klasifikacija mazivih masti prema konzistenciji
Fizičke i hemijske karakteristike prirodnih voskova
Rastvorljivost voskova
Karakteristike sintetičkih voskova
Trgovački kvaliteti bitumena po DIN-u

Poglavlje II
PRIRODNE I SINTETIČKE SMOLE
Karakteristike prirodnih smola
Jonoizmenjivačke smole
Osnovne karakteristike jako kiselih katjonskih izmenjivača
Osnovne karakteristike slabo kiseiih katjonskih izmenjivača
Osnovne karakteristike jako baznih anjonskih izmenjivača
Osnovne karakteristike slabo baznih anjonskih izmenjivača
Regenerisanje jonskih izmenjivača
Hemijske i tehnološke osobine termoplastičnih masa
Fizičke osobine termoplastičnih masa
Električne i termičke osobine termoplastičnih masa
Mehaničke osobine termoplastičnih masa
Hemijska postojanost plastičnih masa
Gustine i indeksi prelamanja plastičnih masa
Otpornost plastičnih masa prema zračenju
Karakteristike plastičnih folija za ambalažu
Karakteristike plastičnih folija za električnu izolaciju
Lepkovi za lepljenje plastičnih masa
Komercijalni nazivi plastičnih masa i sintetičkih smola

Poglavlje III
ZEOLITI
Karakteristike zeolita

Poglavlje IV
PRIRODNI I SINTETIČKI KAUČUK
Hemijski sastav prirodnog kaučuka
Klase prirodnog kaučuka
Tipovi sintetičkih kaučuka i njihove oznake
Uporedne osobine prirodnog i sintetičkih kaučuka
Bubrenje vulkanizata na bazi raznih tipova kaučuka
Postojanost lepkova na bazi prirodnog i sintetičkih kaučuka

Poglavlje V
PIGMENTI I PUNILA
Karakteristike pigmenata
Klasifikacija tipova čađi
Komercijalni nazivi čađi sa osnovnim karakteristikama

Poglavlje VI
RASTVARAČI I OMEKŠIVAČI
Fizičke i hemijske karakteristike omekšivača
Komercijalni nazivi i hemijska priroda omekšivača
Osnovne fizičko-hemijske konstante najvažnijih razblaživača i rastvarača

Poglavlje VII
GORIVA
Karakteristike čvrstih goriva
Konverzioni faktori za prevođenje u ekvivalentni ugalj
Karakteristike nekih domaćih ugljeva
Karakteristike tečnih goriva
Karakteristike gasovitih goriva
Energetski sadržaj nuklearnog goriva

Poglavlje VIII
METALI I LEGURE
Metali i legure sa niskom temperaturom topljenja
Legure za ležaje
Legure za lemljenje
Legure i metali u elektrotehnici
Osobine izuzetno čvrstih metala i drugih materijala
Metali i legure otporni na korozivno dejstvo suvih gasova
Metali i legure otporni na korozivno dejstvo vlažnih gasova
Metali i legure otporni prema hemikalijama

Poglavlje IX
EKSPLOZIVNA I PROPULZIVNA SREDSTVA
Temperature samozapaljivosti eksplozivnih materijala
Karakteristike termalnog razlaganja eksplozivnih jedinjenja
Osobine perhlornih kiselina
Osobine alkalnih i zemnoalkalnih perhlorata
Osobine nemetainih perhlorata
Karakteristike nitroeksploziva
Fizičke karakteristike nekih vojnih eksploziva
Neka tečna monopropulzivna sredstva
Kombinacije kriogenih tečnih bipropulzora
Karakteristike nekih tečnih dvobaznih raketnih pogonskih sredstava
Karakteristike nekih čvrstih propulzivnih sredstava

Poglavlje X
TEHNIČKI GASOVI
Rastvorljivost gasova u vodi
Viskoznost gasova i para
Neke osobine gasova pogodnih za zavarivanje

Poglavlje XI
PREGLED JUGOSLOVENSKIH STANDARDA IZ OBLASTI HEMIJSKE INDUSTRIJE
Literatura

DEO VII

OPŠTI, TRIVIJALNI I KOMERCIJALNI NAZIVI MATERIJALA I HEMIKALIJA
(Zdenko Dizdar)

DEO VIII

PODACI ZA PRORAČUN DOZA I ZAŠTITE OD ZRAČENJA RADIOAKTIVNIH IZOTOPA
(Predrag Bojović)
Radijacione jedinice
Aktivnost radioaktivnih izvora
Ekspoziciona doza jonizujućeg zračenja
Apsorbovana doza jonizujućeg zračenja
Ekvivalent doze
Granice ozračivanja
Osnovni koncepti savremene zaštite od zračenja
Uporedni pregled nekih radijacionih veličina i jedinica
Konstante Ky i T za izabrane nuklide
Linearni apsorpcioni koeficijenti μ za gama-zračenje različitih energija
Faktori povećanja doze B za tačkasti izvor
Debljine olova u cm potrebne za različite faktore redukcije gama-zračenja širokog snopa
Debljine gvožđa u cm potrebne za različite faktore redukcije gama-zračenja širokog snopa
Debljine betona u cm potrebne za različite faktore redukcije gama-zračenja širokog snopa
Debljine vode u cm potrebne za različite faktore redukcije gama-zračenja širokog snopa
Maksimalni domet beta-čestica, Rmax
Domet alfa-čestica u vazduhu, biološkom tkivu i aluminijumu
Literatura