Član 1.
Ovim pravilnikom propisuju se tehnički i tehnološki uslovi koje treba da ispunjavaju objekti za životinjske otpatke i pogoni za preradu i obradu životinjskih otpadaka.
Član 2.
Pojedini izrazi upotrebljeni u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:
1) životinjski otpaci jesu produkti metabolizma domaćih životinja koji sadrže azot, fosfor, kalijum, kalcijum i magnezijum, koji se razbacuju po polјoprivrednim površinama kao organsko đubrivo u cilјu pobolјšanja uslova za ishranu bilјa i povećanja plodnosti zemlјišta, a koji uklјučuju čvrsti i tečni stajnjak (u dalјem tekstu: životinjske izlučevine);
2) osoka jeste smeša tečnih produkta metabolizma životinjskog porekla, urina sa dodatkom izlučevina, i vode za održavanje higijene u objektu;
3) pogoni za preradu i obradu životinjskih izlučevina jesu objekti za skladištenje i preradu životinjskih izlučevina;
4) stajnjak jeste čvrsti i/ili tečni izmet odnosno mokraća farmski uzgajanih životinja, osim farmski uzgajanih riba, sa ili bez prostirke;
5) tečni stajnjak jeste mešavina izlučevina (ekskremenata fecesa i urina) domaćih životinja, koja se sastoji od čvrstog ili ugušćenog dela (balege) i tečnog dela (urina – osoke) bez prisustva prostirke;
6) uslovno grlo (u dalјem tekstu: UG) jeste uporedna vrednost domaćih životinja svedena na masu od 500 kg;
7) čvrsti stajnjak jeste mešavina prostirke sa čvrstim i tečnim produktima metabolizma životinjskog porekla (fecesom i urinom) različitog stepena biološke razgrađenosti, stabilnosti i zrelosti.
Član 3.
Objekti za životinjske izlučevine služe za skladištenje životinjskih izlučevina (u dalјem tekstu: objekti za skladištenje životinjskih izlučevina) i mogu biti:
1) đubrišta;
2) osočne jame;
3) lagune;
4) sedimentacijski bazeni.
Objekat za skladištenje životinjskih izlučevina gradi se od materijala nepropustlјivog za vodu, na način koji sprečava izlivanje, ispiranje ili oticanje stajnjaka u okolinu, kao i zagađenje podzemnih i površinskih voda.
Objekat za skladištenje životinjskih izlučevina gradi se na najmanje:
1) 20 m udalјenosti od spolјašnjeg ruba korita jezera ili druge stajaće vode;
2) 3 m udalјenosti od spolјašnjeg ruba korita vodotoka širine korita 5 m ili više;
3) 10 m udalјenosti od spolјašnjeg ruba korita vodotoka, na nagnutim terenima uz vodotokove sa nagibom većim od 10%.
Objekat za skladištenje životinjskih izlučevina svojim kapacitetom treba da obezbedi prikuplјanje stajnjaka za period od šest meseci.
Kapacitet objekta za skladištenje životinjskih izlučevina određuje se na osnovu obračuna UG datog u Prilogu 1 – Obračun UG po pojedinim vrstama domaćih životinja, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Kapacitet objekta za skladištenje životinjskih izlučevina, u zavisnosti od vrste domaćih životinja i vrste stajnjaka, za period od šest meseci dat je u Prilogu 2 – Kapacitet objekta za skladištenje životinjskih izlučevina prema vrsti domaće životinje i vrsti stajnjaka za period od šest meseci u m3 (u dalјem tekstu: Prilog 2), koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Član 4.
Đubrište je horizontalni objekat od armiranog betona za lagerovanje čvrstog stajnjaka.
Pod đubrišta ograđuje se betonskim zidovima sa tri strane i treba da izdrži sva statička opterećenja kojima je izložen u toku manipulacije stajnjakom.
Član 5.
Osočna jama je ukopani podzemni betonski objekat izgrađen od materijala nepropustlјivog za vodu i pokriven betonskom pločom sa otvorom za pražnjenje.
Osočna jama gradi se u neposrednoj blizini svakog đubrišta radi prikuplјanja tečnog dela čvrstog stajnjaka (u dalјem tekstu: osoka) na način koji sprečava isticanje u podzemne i površinske vode.
Kapacitet osočne jame obračunava se prema količini tečne faze stajnjaka koju ne upije prostirka za period od šest meseci. Ta količina treba da se kreće u granicama od 5 do 10% od ukupne količine izlučevina tečne faze jednog UG.
Količina stajnjaka obračunata prema UG iznosi od 45 do 55 kg/UG/dan u zavisnosti od učešća prostirke. Kod preživara ta količina iznosi 55 kg/UG/dan, a kod nepreživara 45 kg/UG/dan. Kod preživara odnos čvrste i tečne faze je 3:2, a kod nepreživara 2:3.
Osočna jama koristi se i za prihvatanje atmosferskog taloga i vode za održavanje higijene u objektu.
Osočna jama povezana je sa kanalima za izđubravanje u stajama, kao i sa podom đubrišta (površinskom drenažom – rigolom sa spolјašnje strane đubrišta).
Do osočne jame i đubrišta izgrađuje se betonski prilaz.
Ako se kroz sistem i tehnologiju gajenja domaćih životinja ne stvara osoka osočne jame nije potrebno graditi.
Član 6.
Laguna je objekat za lagerovanje tečnog stajnjaka koji se gradi formiranjem zemlјišnih bazena male dubine i velike površine.
Izgradnja lagune vrši se iskopavanjem zemlјe sa podizanjem zemlјanih nasipa ili bez zemlјanih nasipa. Dubina sloja tečnog stajnjaka u laguni treba da odgovara kapacitetima datim u Prilogu 2 ovog pravilnika.
Prema načinu gradnje laguna može biti: betonska, laguna sa plastičnom folijom i laguna obložena slojem gline.
Betonska laguna se izgrađuje od armiranog betona i može se oblagati folijom u cilјu povećanja stepena sigurnosti od oticanja stajnjaka kroz zidove lagune.
Laguna sa plastičnom folijom je zemlјana laguna obložena plastičnom folijom. Dno i zidovi lagune oblažu se folijom u dva sloja. Između slojeva folije postavlјaju se drenažne cevi koje povezuju lagunu sa revizionim šahtom. Folija treba da se u potpunosti prilagodi obliku lagune.
Laguna obložena slojem gline se posle zemlјanih radova presvlači slojem gline. Nanošenje gline treba da obezbedi sprečavanje isticanja i najmanjih količina stajnjaka iz lagune. Sloj gline nanosi se u deblјini oko 10 cm ravnomerno po zidovima i dnu lagune.
Član 7.
Sedimentacijski bazen je objekat kružnog poprečnog preseka smešten izvan staje koji služi za lagerovanje tečnog stajnjaka.
Sedimentacijski bazen gradi se od materijala nepropustlјivog za vodu i može biti nadzemni, poluukopani ili potpuno ukopani.
Potpuno ukopani sedimentacijski bazen pokriva se pločom od armiranog betona ili ograđuje ogradom visine koja je dovolјna da onemogući pristup domaćim i divlјim životinjama i neovlašćenim licima.
Oko sedimentacijskog bazena nasipa se krupni šlјunak ili drugi odgovarajući materijal u pojasu od najmanje 1 m.
Do sedimentacijskog bazena gradi se čvrst prilazni put koji služi za kretanje mehanizacije za pražnjenje bazena.
U sedimentacijskom bazenu treba da postoje uslovi za korišćenje mehaničkog mešača za homogenizaciju tečnog stajnjaka u toku nege, pred korišćenje, kao i za postavlјanje pumpe za manipulaciju tečnim stajnjakom.
Član 8.
U neposrednoj blizini staje gradi se prijemni bazen koji služi za prijem tečnog stajnjaka iz staje i u njega se ulivaju kanali kojima se staja izđubrava.
U prijemni bazen smešta se pumpa za manipulaciju tečnim stajnjakom. Manipulacija tečnim stajnjakom podrazumeva prepumpavanje tečnog stajnjaka u sedimentacijski bazen, separator za separaciju tečnog od čvrstog dela stajnjaka ili u cisternu za transport. Prijemni bazen pokriva se pločom od armiranog betona sa otvorom za pražnjenje ili se ograđuje ogradom visine koja je dovolјna da onemogući pristup domaćim i divlјim životinjama i neovlašćenim licima.
Ako se vrši separacija tečnog od čvrstog dela stajnjaka gradi se i deponija za čvrsti separisani deo stajnjaka. Količina separata je od 0,5 do 1 kg/UG/dan.
Kapacitet deponije za čvrsti separisani deo stajnjaka zavisi od broja UG i dužine lagerovanja.
Deponija za čvrsti separisani deo stajnjaka gradi se pored sedimentacijskog bazena, ispod separatorske kućice ili postolјa za separator.
Član 9.
Pogoni za preradu i obradu životinjskih izlučevina treba da ispunjavaju uslove u skladu sa propisima kojima se uređuje veterinarstvo.
Član 10.
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavlјivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Broj 110-00-00169/2017-09
U Beogradu, 5. oktobra 2017. godine
Ministar,
Branislav Nedimović, s.r.
Prilozi
Prilog 1 – Obračun UG po pojedinim vrstama domaćih životinјa
| Vrsta/kategorija domaćih životinja | UG/domaćoj životinji |
| Goveda i bivoli stariji od 24 meseca | 1,2 |
| Goveda i bivoli starosti od 12 do 24 meseca | 0,8–1,0 |
| Goveda i bivoli starosti od 6 do 12 meseci | 0,6–0,8 |
| Priplodni bikovi i bikovi bivoli | 1,4 |
| Telad goveda i bivola | 0,15 |
| Konji | 1,2 |
| Ždrebad | 0,5 |
| Magarci | 0,5 |
| Ovce i koze | 0,10 |
| Janjad, jarad | 0,05 |
| Krmače | 0,3–04 |
| Nerastovi | 0,4 |
| Svinje u tovu od 25 do 130 kg | 0,15 |
| Prasad | 0,02 |
| Koke nosilje i petlovi, morke i plovke | 0,004 |
| Tovni pilići | 0,0025 |
| Ćurke i guske | 0,02 |
| Kunići i pernata divljač | 0,002 |
Prilog 2 – Kapacitet objekta za skladištenјe životinјskih izlučevina prema vrsti domaće životinјe i vrsti stajnјaka za period od šest meseci u m³
| Vrsta/kategorija domaćih životinja | Tečni stajnjak/m³ | Čvrsti stajnjak/m³ | Osoka/m³ |
| Goveda i bivoli stariji od 24 meseca | 7,1 | 7,0 | 3,5 |
| Goveda i bivoli starosti od 12 do 24 meseca | 5,8 | 4,2 | 2,9 |
| Goveda i bivoli starosti od 6 do 12 meseci | 2,3 | 2,1 | 1,2 |
| Priplodni bikovi i bikovi bivoli | 7,1 | 7,0 | 3,5 |
| Telad goveda i bivola | 1,2 | 1,0 | 0,7 |
| Konji | – | 7,0 | – |
| Ždrebad | – | 3,5 | – |
| Magarci | – | 3,5 | – |
| Ovce i koze | – | 1,0 | – |
| Jagnjad, jarad | – | 1,0 | – |
| Krmače | 2,55 | 1,73 | 0,84 |
| Nerastovi | 2,55 | 1,73 | 0,84 |
| Svinje u tovu od 25 do 130 kg | 0,64 | 0,44 | 0,21 |
| Prasad | 0,21 | 0,09 | 0,035 |
| Koke nosilje i petlovi, morke, plovke | 0,032 | 0,016 | – |
| Tovni pilići | – | 0,006 | – |
| Ćurke i guske | – | 0,03 | – |
| Kunići i pernata divljač | – | 0,042 | – |