U ljudskoj ishrani morač se koristi još od perioda starih Egipćana, Kineza i Indijaca. Postoje dve podvrste ove biljke. Prva je lišćar, a druga ima zadebljale sočne lisne drške grupisane u glavicu sličnoj crnom luku, bez ovojnih listova. Najviše se gaji kao jednogodišnja biljka.
Stablo sa cvetovima može da dostigne visinu od dva metra. Zbog toga što je izuzetno aromatična biljka, koristi se u malim količinama kao začin. Lišće se najčešće koristi za pripremu salata i nekih jela, slično kao što se upotrebljava peršun i celer. Barena glavica morača može se začiniti sirćem i uljem.
Osnovna obrada izvodi se u jesen na dubinu do 30 cm. Pre osnovne obrade, po površini parcele 30-40 t/ha se ravnomerno rasporedi zgoreli stajnjak i 500 kg/ha NPK 15:15:15. Na isto mesto morač se može sejati nakon najmanje 3-4 godine.
Ako se koristi precizna sejalica za sitno seme, onda se seje 3-4 kg/ha, dok se ručnom setvom upotrebi 6-10 kg/ha semena. U lejama se troši 1-2 grama po metru kvadratnom. U rano proleće, kada mašine mogu da uđu u parcele, počinje se u dobro pripremljeno zemljište sa setvom. Međuredno rastojanje bi trebalo da bude 60-70 cm, a rastojanje u redu 20 cm. Dubina setve je 1-2 cm.
Rasađuje se kada je visine 10-15 cm i to na istu dubinu kao što su bili u leji. Pre rasađivanja lišće se skraćuje. Glavica se formira iznad površine zemlje. Mere nege podrazumevaju proređivanje, okopavanje i navodnjavanje radi zaštite od korova, bolesti i štetočina, ali i razbijanja pokorice. Navodnjavanje dosta utiče na visinu prinosa.
Morač se može gajiti i kao drugi usev nakon skidanja ranog povrća. Prinos po hektaru može biti od 40 do 60 tona glavica. Seme se koristi kao dodatak hlebu, za aromatične čajeve, a iz njega se može izdvojiti i eterično ulje.
Ova biljka ima dug period cvetanja pa često može proći i kao medonosna biljka. Koristi se i u proizvodnji mastike. Da bi se komorač čuvao duže posle berbe, u hladnjačama je potrebno održavati temperature na 0 stepeni C i na oko 95% vlažnosti vazduha.
Kod nas se ne gaji na velikim površinama, ali sa razvojem turizma po manjim mestima i poljoprivrednim gazdinstvima biće svakako sve više tražen pa samim tim i gajen. Zbog upotrebe u ljudskoj ishrani i farmaciji treba ga takođe što više gajiti u organskoj proizvodnji.
Autor: dipl. ing. Miloš Nikoletić